I-Giriş 

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (KİK) kapsamındaki ihalelerin önemli bir bölümü 21/b, 21/c, 21/f maddesinde yer alan ilansız pazarlık usulü ile gerçekleştirilmektedir. Pazarlık ihaleleri, KİK esas ihale usulü değildir. Bu tür ihaleler, öngörülmezlik, doğal afetler, işin aciliyetini gerektiren özel koşulların oluşması durumlarında yapılabilmektedir. Rekabetin ve katılımın sınırlı olması nedeniyle, yolsuzluk riskinin çok fazla olduğu bir ihale türüdür. 

Bazı idarelerin ihtiyaçların aciliyetini öne sürerek, ilansız pazarlık ihalelerinde, ihale mevzuatının temel ilkelerini ve uygulama prensiplerini göz ardı ettiği de görülebilmektedir. 

Bu makalede, yaşanmış bir olay üzerinden, idarenin yaptığı hatalı işlemi anlatıp, emsal bir Kamu İhale Kurulu kararıyla da yapılması gerekenlere değineceğiz.  

II- Konuyla İlgili Mevzuat

4734 sayılı Kanun’un “İdareye Şikâyet Başvurusu” başlıklı 55’inci maddesi; “Şikayet başvurusu, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır. İlanda yer alan hususlara yönelik başvuruların süresi ilk ilan tarihinden, ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan diğer hükümlerine yönelik başvuruların süresi ise dokümanın satın alındığı tarihte başlar.

İlan, ön yeterlik veya ihale dokümanına ilişkin şikayetler birinci fıkradaki süreleri aşmamak üzere en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilir.” Hükmüne amirdir. 

2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’un 1’inci maddesi “1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13.00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.” hükmündedir. 

Kamu Alımlarının Elektronik Ortamda Yapılmasına İlişkin Uygulama Yönetmeliğinin “Tebligatlara İlişkin Esaslar” başlıklı 7’nci maddesinde ise;

“(1) Tebligat, iş günlerinde ve 09.00-18.00 saatleri arasında (yarım mesai günlerinde 09.00-13.00) yapılır. Bu süreler dışında gönderilen tebligatlar, kaydedildiği tarihi takip eden ilk iş günü içinde ilgililerin EKAP’ta yer alan bildirim kutusuna ulaştırılır. Tebligatın ilgililerin bildirim kutusuna ulaştığı tarih tebliğ tarihi sayılır.”  hükmü, yer almaktadır.  

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, ihale dokümanına yönelik şikâyet süresi; hukuka aykırılığın farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihi izleyen günden itibaren KİK’nun 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelere yönelik başvurularda beş gündür.  Tatil günleri bu süreye dahildir. Sürenin son gününün tatil gününe rastlaması halinde, süre tatil gününü izleyen ilk iş gününün bitimine kadar uzar. Bununla beraber, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayetler, beş günlük süreyi aşmamak kaydıyla teklif sunulmadan önce en geç ihale tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilir. Başka bir anlatımla, ilansız pazarlık ihalelerine davet edilen istekli veya istekli olabileceklerin, ihale dokümanına karşı beş gün içerisinde başvuru yapma hakkı verilmiştir. Beş günlük süre ise ihale tarihinden üç iş günü öncesinde son bulur.  

III- İhale Sürecindeki Yanlış Uygulama

İlansız pazarlık ihalesine çıkan bir idare, yanlış uygulaması sonucu, istekli ve istekli olabileceklere, ihale dokümanına yönelik başvuru yapma hakkı vermemiştir. Yanlış uygulanan ihale süreci aşağıdaki şekilde gelişmiştir: 

• İhale konusu iş 2025/1894869 ihale kayıt numaralı, “Özel Eğitim Öğrencisinin Taşınması” işidir. 

• İdarenin gerçekleştirmek istediği 21/b ilansız pazarlık usulü ihale tarihi, 03.11.2025 tarihi olarak planlanmıştır. 

• İhaleye ait doküman ise davet edilen Şirkete, 28.10.2025 tarihinde, saat 13:52 de gönderilmiştir.  

• Davet edilen istekli, EKAP hesabına giriş yaparak ihale dokümanını incelemiş ve ihale dokümanında rekabet ve katılımı imkansızlaştıran hususları tespit etmiştir.

• Şirket ihale dokümanına karşı başvuru yapmak için yeterli sürenin kendisine verilmediğini de fark etmiştir. Çizelge-1’deki tarihler bu durumu açıkça göstermektedir.

Çizelge-1 (İdarenin İhale Zaman Çizelgesi)

Çizelge-1’deki zaman çizelgesi incelendiğinde İdarenin, ihale dokümanını göndererek davet ettiği istekli veya istekli olabileceklere, şikâyet başvurusu yapma süresi tanımadığı, anlaşılmaktadır. 

IV- İlansız Pazarlık İhale Sürecindeki Sürelerin Belirlenmesi 

İhale mevzuat incelendiğinde, ihaleye davet tarihi ile ihalenin yapılacağı tarihin belirlenmesinde; resmî tatiller, hafta sonu tatilleri ile mevzuatın belirlediği asgari başvuru sürelerinin hesaplanması gerektiği anlaşılmaktadır. Başka bir anlatımla, ihale süreci düzenlenirken, davet edilen kişilerin başvuru hakları gasp edilmeden ihale tarihi belirlenmelidir. 

Bu durumda, Çizelge-1’deki tarihler gözetilerek, ihale tarihinin ne zaman olması gerektiğini Çizelge-2 ile hesaplayalım. 

Çizelge-2 (İlansız Pazarlık İhalesinde Olması Gereken Asgari Zaman Çizelgesi)

Çizelge-1 ve 2 karşılaştırıldığında, somut olayda İdarenin davet ettiği istekli veya istekli olabileceklere, ihale dokümanına yönelik başvuru hakkı verilmediği anlaşılmaktadır. 

V- İlansız Pazarlık İhale Süreci Kapsamındaki Kamu İhale Kurul Kararı

Pazarlık ihalelerine davet edilenlere ihale dokümanına yönelik yeterli süre verilmemesi, ihalenin iptalini gerektirmektedir. Keza idarelerin davet ile ihale tarihi arasındaki süre, istekli veya istekli olabileceklerin şikâyet ehliyet hakkının kullanılmasına engel olmamalıdır.  Nitekim, Kamu İhale Kurulunun 06.01.2021 tarihli, 2021/UH.I-31 sayılı kararı “Söz konusu ihale tarihinin 25.02.2020 olarak belirlendiği ve Kanunda yer alan şikayet süreleri göz önüne alınarak yapılan hesaplama neticesinde söz konusu ihaleye ait ihale dokümanına yönelik yapılabilecek son şikayet başvuru tarihinin 19.02.2020 olmasına karşın 24.02.2020 tarihinde ihale dokümanı indirme ve teklif vermeye davetin yapılması karşısında, davet ile ihale tarihi arasındaki sürenin, istekli veya istekli olabileceklerin şikayet ehliyet hakkının kullanılmasına engel olacak şekilde belirlendiği başka bir anlatımla anılan Kanun’un tanıdığı hak arama hürriyetini engellemeyecek şekilde makul surette belirlenmediği sonucuna varıldığından başvuru sahibinin iddiasının yerinde olduğu sonucuna varılmıştır.” şeklinde olup, ihale iptal edilmiştir. 

VI- Genel Analiz ve Sonuç 

Doğal afet, aciliyet ve öngörülemezlik gibi nedenlerle yapılması gereken ilansız pazarlık ihalelerinde, KİK mevzuatı göz ardı edilmemelidir. İlansız ve davet usulü yapılan bu tür alımlar, yolsuzluk riski taşıdığından, idarelerin dikkat etmesi gereken iki önemli husus bulunmaktadır. Bunlar;

• KİK’nun Temel İlkelerine uygunluk ile
• İstekli ve istekli olabileceklere verilmesi gereken şikâyet başvuru süreleridir. 

Ancak idareler; davet etme ayrıcalığı tanıdığı istekli ve istekli olabilecek firmaların, ihale dokümanına yönelik şikâyet başvuru yapmayacağı öngörüleri bulunmaktadır. Bu öngörü nedeniyle de yaşanmış olaydaki gibi ihale dokümanına yönelik şikâyet başvuru süresi hesaplanmadan ihaleye çıkılır.  İlansız pazarlık ihalelerine davet edilen en az üç isteklinin, şikâyet etmeyeceği öngörüsüyle hareket edilmesi ise eksik ve kusurlu ihale dokümanı ile sözleşme yapılmasına ve tarafların sözleşmeyi yürütmesinde hukuki problemlerle karşılaşmalarına neden olacaktır. Bu nedenle idarelerin, ilansız pazarlık ihale dokümanlarını hazırlarken, yukarıda belirttiğimiz iki unsuru göz ardı etmemeleri gerekmektedir.  03.11.2025

İlyas KILIÇ
Kamu Yönetimi Uzmanı – İhale Hukuku Danışmanı

Kılıç Kurumsal Danışmanlık A.Ş. Ynt. Krl Bşk.