Yabancı Ülkelerde Elde Edilen İş Bitirme Belgeleriyle İhalelere Katılmak Mümkün mü?
I-Giriş
Bu makalemizde, yurtdışında özel sektöre taahhütte bulunan Türk vatandaşı gerçek kişi ile Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişi yüklenicilerin, bu işlerden edineceği belgeler ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (Kanun) kapsamında Türkiye’de yapılacak yapım ihalelerine katılma şartları incelenecektir.
II- İhaleye Katılımda Bilinmesi Gereken Önemli Hususlar
Ülkemizde yapım ihalelerine katılabilmek için incelenmesi gereken başlıca ihale mevzuatı; “4734 sayılı Kamu İhale Kanunu”, “Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği”, “Kamu İhale Genel Tebliği”, “Düzenleyici Kurul Kararları”, “Uyuşmazlık Kararları” ile ilgili diğer dokümanlardır.
Öncelikle kamu alımı süreçlerine katılacak gerçek ve tüzel kişilerin Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) na kaydolması zorunludur. Bu nedenle, Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan; Gerçek/Tüzel Kişi Kayıt İşlemleri Kullanım Kılavuzu ile Gerçek/Tüzel Kişi Ekranlarında Yapılan Değişikliklere İlişkin Kullanım Kılavuzunun incelenmesi gerekir.
EKAP, Türk İhale Sisteminin temelini oluşturan; başta ihale ilanı ve ihaleler ile tebligatların gerçekleştirildiği elektronik bir platformdur. Platforma kayıtlı gerçek ve tüzel kişiler tarafından kamu alımı süreçlerine ilişkin yapılması gereken iş ve işlemler, EKAP’ta tanımlı alanlar üzerinde yapılır.
Diğer bir husus ise ihalelere katılacak olan kişilerin, başta iş deneyim belgeleri olmak üzere bütün yeterlik belgelerinin EKAP’a yüklenmiş olması ve yine bu platform üzerinden ihalede sunulmasıdır. Eksik ve mevzuata uygun olmayan belge sunan istekliler, ihalelerde değerlendirme dışı bırakılır. Bu nedenle yurt dışından edinilen belgelerin, iş deneyim belgesi olarak değerlendirilmesinde öne çıkan hususların bilinmesi gerekmektedir.
III-Yurt Dışında Edinilen İş Deneyim Belgelerinin, İhalelerde Kullanılabilmesi Kapsamındaki Mevzuat
Kanun kapsamında gerçekleştirilecek yapım işleri ihalelerinde kullanılacak iş deneyim belgesine ilişkin düzenlemeler, şunlardır:
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin; “İstenecek belgeler” başlıklı 30’uncu maddesinde;
“ (1) Ekonomik ve mali yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliğin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere aday veya isteklilerden istenecek belgeler aşağıdaki esaslara göre belirlenir:
a) Yaklaşık maliyetine bakılmaksızın aday veya isteklinin (Mülga ibare: 25/01/2017-29959 R.G./1. md.) teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler ile iş deneyim belgesinin her ihalede istenilmesi zorunludur.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “İş deneyimini gösteren belgeler” başlıklı 39’uncu maddesinde;
“(1) Aday veya isteklilerden, yurt içinde veya yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri, ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimlerini tevsik etmeleri için iş deneyim belgesi istenilmesi zorunludur.
(2) Aday veya istekliler tarafından, iş deneyimlerini tevsik için;
a) İlk ilan veya davet tarihinden geriye doğru son onbeş yıl içinde geçici kabulü yapılan, işlerle ilgili deneyimlerini gösteren belgeler sunulur.
….
(5) İş deneyim belge tutarlarının;
a) Kanunun 19 uncu maddesi ile 21 inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ve yaklaşık maliyeti eşik değerin;
1) İki katına kadar olan ihalelerde, teklif edilen bedelin % 50’sinden az ve % 100’ünden fazla,
2) İki katı ile bu değerin üzerinde olan ihalelerde, teklif edilen bedelin % 50’sinden az ve % 80’inden fazla,
olmamak üzere idarece belirlenecek orandan az olmaması yeterlik kriteri olarak aranır.
b) Kanunun 20 nci maddesi ile 21 inci maddesinin (a), (d) ve (e) bentlerine göre yapılan ve yaklaşık maliyeti eşik değerin;
1) İki katına kadar olan ihalelerde, yaklaşık maliyetin % 50’sinden az ve % 100’ünden fazla,
2) İki katı ile bu değerin üzerinde olan ihalelerde, yaklaşık maliyetin % 50’sinden az ve % 80’inden fazla,
olmamak üzere idarece belirlenecek tutardan az olmaması yeterlik kriteri olarak aranır.
…..
(16) Belge düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlara yurt dışında gerçekleştirilen işler hariç yurt dışında gerçekleştirilen diğer işlerle ilgili olarak, iş deneyimini tevsik için, o ülke mevzuatına göre, iş sahibinin adı veya unvanı, işin yapıldığı yer ve niteliği, yüklenicinin adı veya unvanı, sözleşme bedeli ve tarihi ile işin bitim tarihini içerecek şekilde düzenlenmiş iş bitirme belgesinin sunulması gereklidir.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “İş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlar” başlıklı 43’üncü maddesinde;
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “Belge için başvuru” başlıklı 45’inci maddesinde;
“(1) İş deneyim belgesi talebinde bulunanlar, yaptıkları işi veya görevi tevsik amacıyla, dilekçelerine aşağıda sayılan belgeleri ekleyerek, belge vermeye yetkili kurum veya kuruluşa başvururlar:
…..
“ı) Belge düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlara yurt dışında gerçekleştirilen işler hariç, yurt dışında kamu veya özel sektöre taahhütte bulunan Türk vatandaşı gerçek kişi ile Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişi yükleniciler için; iş alındı belgesi, sözleşme, varsa geçici kabul tutanağı ve gerekli görülen diğer belgeler.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “İş deneyim belgelerinin EKAP üzerinden düzenlenmesi” başlıklı EK MADDE 1’ de; (5) Yerli veya yabancı gerçek/tüzel kişilerin, yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri işlere ilişkin iş bitirme belgeleri, belge sahibinin başvurusu üzerine Kurum tarafından EKAP’a bilgi amaçlı olarak kaydedilir. Kayıt işlemi usulüne uygun olarak yapılan başvurudan itibaren 15 gün içinde yapılır ve daha önce kaydedilmiş olsa dahi bu sürenin bitiminden sonra iş deneyimini tevsik için kullanılabilir. Kayıt işlemi için yurt dışında düzenlenmiş bitirme belgesinin bu Yönetmeliğin 31 inci maddesine uygun olarak sunulması; Kurum tarafından istenecek bilgi ve belgeler olur ise bunların da Kurum tarafından belirlenecek usule uygun olarak başvuruya eklenmesi gerekir. Herhangi bir belgenin bu fıkra kapsamında kaydedilmiş olması belge konusu işin yapıldığına ve belgedeki bilgilerin doğruluğuna karine teşkil etmez. Bu kayıt işlemi ihale komisyonlarının inceleme, değerlendirme ve sorgulamaya ilişkin yetki ve sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Yerli veya yabancı gerçek/tüzel kişilerin yurt dışında gerçekleştirdikleri işlere ilişkin bitirme belgeleri EKAP’a kayıt edilmedikçe ilanı veya duyurusu 1/10/2018 tarihinden sonra yapılacak ihalelerde iş deneyimini tevsik için kullanılamaz. Bu fıkra kapsamında EKAP’a kaydedilen belgeler, ihalelerde Kurum tarafından başvuru sahibine verilen kayıt belgesi sunularak kullanılır.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “Belgelerin sunuluş şekli başlıklı 31’inci maddesinde;
“(1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında idareler; belgelerin aslını veya aslına uygunluğu noterce onaylanmış örneklerini isterler. Bu kapsamda sunulan fatura örnekleri de asıl olarak kabul edilir. Tekliflerin fiziki ortamda alındığı ihalelerde, aday veya istekliler, istenen belgelerin aslı yerine ihale veya son başvuru tarihinden önce idare tarafından “aslı idarece görülmüştür” veya bu anlama gelecek şerh düşülen suretlerini başvuruları veya teklifleri kapsamında sunabilirler. Bu yönde yapılacak başvuruların, ihaleden önce idarenin ilgili birim yetkilisi veya bu hususta görevlendirilmiş personelince karşılanması zorunludur.
(2) Noter onaylı belgelerin aslına uygun olduğunu belirten bir şerh taşıması zorunlu olup, sureti veya fotokopisi görülerek onaylanmış olanlar ile “ibraz edilenin aynıdır” veya bu anlama gelecek bir şerh taşıyanlar geçerli kabul edilmez. Ancak, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi Nizamnamesinin 9 uncu maddesinde yer alan hüküm çerçevesinde, Gazete idaresince veya Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı odalarca “aslının aynıdır” şeklinde onaylanarak verilen Ticaret Sicili Gazetesi suretleri veya bunların noter onaylı suretleri de kabul edilir.
(3) Türkiye Cumhuriyeti’nin yabancı ülkelerde bulunan temsilcilikleri tarafından düzenlenen belgeler dışında yabancı ülkelerde düzenlenen belgeler ile yabancı ülkelerin Türkiye’deki temsilcilikleri tarafından düzenlenen belgelerin tasdik işlemi aşağıdaki şekilde yapılır:
a) Yabancı Resmî Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesine taraf ülkelerde düzenlenen ve bu Sözleşmenin 1 inci maddesi kapsamında bulunan resmi belgeler, “apostil tasdik şerhi” taşıması kaydıyla Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu veya Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tasdik işleminden muaftır. Apostil tasdik işleminden, belgedeki imzanın doğruluğunun, belgeyi imzalayan kişinin hangi sıfatla imzaladığının ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır. Belgedeki imzanın doğruluğunun, belgeyi imzalayan kişinin hangi sıfatla imzaladığının ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun; düzenlendiği ülkedeki yetkili diğer mercilerce teselsülen tasdik edilmiş olması ve apostil tasdik şerhinin tasdik silsilesindeki bir önceki merciye ilişkin olması halinde de belgenin usulüne uygun olarak sunulduğu kabul edilecektir.
b) Türkiye Cumhuriyeti ile diğer devlet veya devletler arasında, belgelerdeki imza, mühür veya damganın tasdik işlemini düzenleyen hükümler içeren bir anlaşma veya sözleşme bulunduğu takdirde, bu ülkelerde düzenlenen belgelerin tasdik işlemi, bu anlaşma veya sözleşme hükümlerine göre yaptırılabilir.
c) (a) veya (b) bendi kapsamında sunulmayan belgeler ise aşağıdaki yöntemlerden biri ile tasdik edilmelidir:
1) Belge, doğrudan düzenlendiği ülkenin Dışişleri Bakanlığı ya da düzenlendiği ülkedeki yetkili diğer mercilerin tasdikini müteakip o ülkenin Dışişleri Bakanlığı tarafından tasdik edildikten sonra o ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu tarafından tasdik edilmelidir. Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğunun bulunmadığı ülkelerde ise tasdik işlemi bu ülkeyle ilişkilerden sorumlu Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu tarafından yapılır. Düzenlendiği ülkedeki yetkili diğer mercilerin tasdiki ile belgenin düzenlendiği ülke Dışişleri Bakanlığı tasdik işleminden; belgedeki bir önceki imzanın doğruluğunun, belgeyi imzalayan kişinin hangi sıfatla imzaladığının ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır. Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu tasdik işleminden ise; imzanın doğruluğunun ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır.
2) Belge, sırasıyla düzenlendiği ülkenin Türkiye’deki temsilciliği ile Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından tasdik edilmelidir. Düzenlendiği ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinin tasdik işleminden; belgedeki bir önceki imzanın doğruluğunun, belgeyi imzalayan kişinin hangi sıfatla imzaladığının ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tasdik işleminden ise; imzanın doğruluğunun ve varsa üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır.
ç) Teselsülen yapılan tasdik işlemlerinde teyit edilecek unsurlara ilişkin eksikliklerin veya hataların sonraki merciler tarafından tasdik kapsamında giderilmesi veya düzeltilmesi halinde de belgenin usulüne uygun olarak sunulduğu kabul edilir.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “Değerlendirmeye ilişkin esaslar” başlıklı 48’inci maddesinde;
“(1) Aday ve isteklilerin ihale konusu iş veya benzer işlerle ilgili iş deneyimlerinin değerlendirilmesinde; tek sözleşmeye dayalı olarak alınmış iş deneyim belgeleri dikkate alınır. Birden fazla iş deneyimi toplanarak değerlendirilemez.
(2) (Değişik: 19/06/2018-30453/m RG/ 5. md.) İhale konusu iş veya benzer iş kapsamında bulunmayan işlerin tutarları iş deneyiminde değerlendirmeye alınmaz. Ancak, iş deneyim belgesine konu işin esaslı unsurunun ihale konusu iş veya benzer işe uygun olması halinde iş deneyim belgesi tutarının tamamı değerlendirilir.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, “Müteahhitlik Karneleri” başlıklı 51’inci maddesinde;
“ (1)Müteahhitlik karneleri ihalelerde iş deneyimini tevsik eden belge olarak kullanılamaz.” hükmü,
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin, Kamu Alımlarının Elektronik Ortamda Yapılmasına İlişkin Uygulama Yönetmeliğinin “EKAP üzerinden gerçekleştirilecek iş ve işlemler” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(3) İş deneyim belgeleri, yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından EKAP üzerinden düzenlenir. Belge düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlara gerçekleştirilen işler hariç, yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen yapım işlerine ilişkin iş bitirme belgeleri Kurum tarafından EKAP’a kaydedilir.” hükmü, mevcuttur.
Dolayısıyla, açıklanan mevzuat hükümleri kapsamında, yurt dışında elde edilen yapım işleri kapsamındaki belgelerin, iş deneyim belgesi olarak kullanılıp, kullanılmayacağı değerlendirilmelidir.
IV-Değerlendirme:
Yukarıda “III” maddesinde açıklanan hükümler birlikte değerlendirildiğinde; yapım işi ihalelerinde, yaklaşık maliyetine bakılmaksızın, isteklilerin yurt içinde veya yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri, ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimlerini tevsik etmeleri için iş deneyim belgesi istenilmesinin her ihalede zorunlu olduğu anlaşılmaktadır. Ancak iş deneyim belgesinin, ilk ilan veya davet tarihinden geriye doğru son onbeş yıl içinde geçici kabulü yapılan işlerle ilgili olması gerekmektedir.
Yurt dışında yapım işi gerçekleştiren Türk Vatandaşı gerçek kişiler ile Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişilikler adına yabancı ülkedeki ilgili Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Müşavirlikleri/Ateşelikleri tarafından iş bitirme belgesi düzenlenebilmektedir. İş bitirme belgesinin düzenlenmesinde ise, Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen e-form esas alınır. Bunun için; belge düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlara yurt dışında gerçekleştirilen işler hariç, yurt dışında kamu veya özel sektöre taahhütte bulunan Türk vatandaşı gerçek kişi ile Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişi yükleniciler için; iş alındı belgesi, sözleşme, varsa geçici kabul tutanağı ve gerekli görülen diğer belgelerin sunulması gerekir.
Ancak yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri işlere ilişkin iş bitirme belgelerinin kabul edilmesinde, tasdik işlemlerinin de yapılmış olması gerekmektedir. Bu kapsamda;
Yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen yapım işlerine ilişkin iş bitirme belgelerinin, Kamu İhale Kurumu tarafından EKAP’a kaydedilmesi gerekir. Yerli veya yabancı gerçek/tüzel kişilerin, yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri işlere ilişkin iş bitirme belgeleri, belge sahibinin başvurusu üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından EKAP’a bilgi amaçlı olarak “Yurt Dışında Yapım İşlerinden Elde Edilen İş Deneyim Belgelerinin Belgelerin Sunuluş Şekline Uygunluğunu Tevsik Amacıyla EKAP’a Kaydedilmesine İlişkin Yönerge” kapsamında kaydedilir. Ancak, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Müşavirlikleri/Ataşelikleri tarafından düzenlenen belgeler, bu Yönerge kapsamında EKAP’a kaydedilmez.
İhale konusu iş veya benzer işlerle ilgili iş deneyimlerinin değerlendirilmesinde; tek sözleşmeye dayalı olarak alınmış iş deneyim belgeleri dikkate alınır. Birden fazla iş deneyimi toplanarak değerlendirilemez. İhale konusu iş veya benzer iş kapsamında bulunmayan işlerin tutarları iş deneyiminde değerlendirmeye alınmaz. Ancak, iş deneyim belgesine konu işin esaslı unsurunun ihale konusu iş veya benzer işe uygun olması halinde iş deneyim belgesi tutarının tamamı değerlendirilir. Hemen belirtmek gerekir ki, “müteahhitlik karneleri” ihalelerde iş deneyimini tevsik eden belge olarak kullanılamaz.
V. Sonuç:
Yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen yapım işlerine ilişkin iş bitirme belgesi alan kişilerin, ülkemizde kamu ihalelerine katılması mümkündür. Ancak bu belgenin ihale mevzuatına uygun olarak düzenlenmesi, onaylanması ve EKAP’a kaydedilmesi gerekmektedir. Aksi bir durumda, ihaleye katılım mümkün olamayacaktır. Bu konuyla ilgili ihale uzmanı hukuk ofislerinden görüş alarak ihalelere katılmak; zaman, iş gücü ve mali kayıpları önleyecektir. 17.09.2025
Ruhi ARSLAN Kamu Yönetimi Uzmanı ve İhale Danışmanı |
Eyl
