Araç kiralama, personel/öğrenci veya eşya/yük taşıma gibi hizmet alım ihalelerinde; aday veya isteklilerce işin özelliğine göre ihale ilan, ön yeterlik veya idari veya teknik şartnamelerde; kendi mevzuatında belirlenen şartlara haiz sicil, izin, ruhsat gibi belgelerin sunulması istenebilir. Bu belgelerin, iş ortaklarının her biri tarafından ayrı ayrı sunulması, konsorsiyumda ise her ortağın kendi kısmına ilişkin olanları sunması gerekir. Bu belgeler arasında, Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yer alan “Yetki Belgeleri” de yer alabilmektedir. 

Bu makalede; araç kiralama, personel/öğrenci veya eşya/yük taşıma hizmet alım ihalelerinde istenen “Yetki Belgelerinin” neler olabileceğine değinilerek, İdarelerce yapılan hatalar ile aday ve isteklilerin doğru bildikleri yanlışlardan bahsedeceğiz.

Yetki Belgesi; Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Buna göre; taşımacılık, acentelik, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği, terminal işletmeciliği ve benzeri faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından düzenlenen, çeşitli türdeki belgelerdir. İdarelerce ihale ve sözleşme sürecinde, sıklıkla istenen Yetki Belgesi türlerini aşağıdaki Çizelgede özetlemek mümkündür:

Çizelge: İhale ve Sözleşme Sürecinde Sıklıkla İstenen Yetki Belgesi Türleri

Yukarıdaki Yetki Belgelerinin yerine kullanabilecek ikameleri de bulunmaktadır. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada;

• C2 yetki belgesine sahip firmalar K1,
• L1 veya L2 yetki belgesine sahip firmalar C2, K1, N1 veya N2,
• M1 veya M2 yetki belgesine sahip firmalar P1 veya P2,
• N1 veya N2 yetki belgesine sahip firmalar C2 veya K1,

yetki belgesi kapsamında da faaliyet gösterebileceklerdir. Ancak uluslararası taşımalar sadece C2, L2 ve M2 yetki belgesi ile yapılabilmektedir.  (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 16.12.2020 tarihli 2020/UH.I-2064 sayılı kararında yer alan Bakanlık Görüşü)

Çizelgede yer alan belgelerin, ihalelerde istenmesinde; ihalenin özelliği, hizmetin yapılabilmesi ve rekabetin sağlanabilmesi göz önünde bulundurulur. Örneğin sadece otomobil tarzı araç kiralama hizmet alımında, A türü belge ile birlikte, D türü belgenin de istenmesi, ihaleye katılımı azaltacağından, ihalenin iptali gerekecektir. 

İdareler tarafından Yetki Belgeleri ile ilgili sıklıkla yapılan hataları, aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Birinci hata: İdarenin Yetki Belgelerini sadece bir ortağın sunmasının yeterli olacağını belirtmeleri, en sık karşılaşılan hatalardan biridir. İhale mevzuatında; sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin istekliler tarafından sunulmasına ilişkin ilan ve idari şartnamede düzenleme yapılabileceği, ortak girişim olarak teklif veren isteklilerin iş ortaklığında her bir ortağının söz konusu belgeleri ayrı ayrı sunması, konsorsiyumda ise her ortağın kendi kısmına ilişkin belgeleri sunmasının zorunlu olduğu, belirtilmiştir. (Bkz. Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin Aday veya İsteklinin Mesleki Faaliyetini Sürdürdüğünü Ve Teklif Vermeye Yetkili Olduğunu Gösteren Belgele başlıklı 38’inci maddesi) 

İhale mevzuatına göre, taşıt/araç kiralama, öğrenci/personel servis hizmet alımı ihalesine ait İdari Şartnamede yetki belgelerinin ortak girişimlerde tek ortak tarafından sunulmasının yeterli olduğuna yönelik düzenleme, yapılamayacaktır. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 29.01.2025 tarihli 2025/UH.I-304 sayılı kararı)

İkinci hata: Bazı Yetki Belgelerinin, ihale aşamasında yeterlik belgesi olarak istenmesi, en sık karşılaşılan hatalardan bir diğeridir. Konuyla ilgili Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü’nden alınan görüş; “…Bir kamu kurum ve kuruluşuna hizmet vermek üzere A1 yetki belgesi talep eden gerçek veya tüzel kişilerin, kamu kurum/kuruluşuyla yapılmış sürücülü taşıma hizmet sözleşmesini ibraz etmek suretiyle, KTY'de öngörülen tüm şartları sağlayarak Bakanlığımıza müracaat etmesi zorunludur.

Ayrıca, kamu kurum veya kuruluşlarının A1 yetki belgesi kapsamında düzenleyecekleri sürücülü taşıma ihaleleri için hazırlanacak şartnamelerde, ihaleye iştirak edecek isteklilerden öncelikle taşıma yetki belgesi/belgelerinin talep edilmemesi (ihaleye katılma şartı olarak aranmaması), ancak ihaleyi kazanacak istekliden, işe başlama tarihlerinden sonra olmamak kaydıyla, makul bir süre içerisinde yetki belgesini/belgelerini ibraz etmesinin istenilmesinin (ihaleyi kazananların ihale sözleşmesini Bakanlığımıza sunmaları suretiyle adlarına A1 yetki belgesinin düzenlenebileceği), kamu kurum veya kuruluşları tarafından yapılacak ihalelere katılım sayısının arttırılması ile serbest rekabet ortamının sağlanması yönünden faydalı olacağı mütalaa edilmektedir.” şekindedir.  (Bkz. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü’nden alınan görüş üzerine Kamu İhale Kurulu’nun 15.01.2025 tarihli 2025/UH.I-255 sayılı kararı)

 Bakanlık açıklamasından da görüleceği üzere, ihalelerde kullanılacak araçlar için A1 türü yetki belgelerinin, yeterlik kriteri olarak belirlenmesi, ihaleye katılımı daraltacaktır. Bu nedenle bu tür ihalelerin iptal edilmesi gerekmektedir. 

Üçüncü hata: Bazı Yetki Belgelerinin, sözleşme yapılırken istenmesi, en sık karşılaşılan hatalardan bir diğeridir. Keza sözleşme yapılırken istekliden; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 10’uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (g) bentlerinde belirtilen durumlarda olmadığına ilişkin belgelerin istenebileceği, başkaca belge sunulmasının istenilmeyeceği açıkça belirtilmiştir. 

Bu nedenle, idarelerin “…İhale üzerinde kalan firma K1, A1, D2, … yetki belgelerinin aslını veya noterden onaylı suretlerini sözleşme imzalanmadan önce idareye vermek zorundadır.” şeklindeki istekleri, mevzuata aykırı olup, ihalenin iptaline neden olacaktır.  (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 11.05.2022 tarihli 2022/UH.II-585 sayılı kararı)

Dördüncü hata: İdarelerin yanlış Yetki Belgesi istemesi de en sık karşılaşılan hatalardan bir diğeridir. Örneğin öğrenci/personel taşınması için eşya taşımacılığı kapsamındaki Yetki Belgeleri istenemez. Bu konuda Bakanlık tarafından verilen görüşte özetle; kamu kurum ve kuruluşlarının, düzenlemiş oldukları sürücülü taşıma ihalelerinde, ihaleye iştirak edecek firmalardan; ihaleye konu taşıma faaliyetinin niteliği, büyüklüğü ve gerekli taşıt sayısı göz önünde bulundurularak, eşya taşımacılığı için K1, L1, L2, M1, M2, N1, N2, P1, P2 yetki belgelerinden, yolcu taşımacılığı için ise, A1, B2, D2 yetki belgelerinden uygun türdeki yetki belgesinin istenilmesi gerektiği belirtilmiştir. (Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü’nden alınan görüş üzerine Kamu İhale Kurulu’nun 15.01.2025 tarihli 2025/UH.I-255 sayılı kararı)

O halde İdarelerin, Çizelgede sunduğumuz belgeleri inceleyerek ve rekabeti gözeterek Yetki Belgesi talep etmeleri gerekmektedir. 

Beşinci hata: İdarelerin ihale konusu işin özelliğine aykırı Yetki Belgelerini, birlikte istemesi de sık karşılaşılan hatalardan bir diğeridir. Örneğin otobüsle yolcu taşımacılığına ilişkin istenilen D2 yetki belgesinin, tek başına istenilmesi ihaleye katılımı daraltıcı nitelikte olan K1 yetki belgesi ile birlikte sunulmasının istenilmesi, ihaleye katılımı daraltacaktır. Keza D2 yetki belgesine alternatif otobüsle yolcu taşımacılığına ilişkin hangi belgelerin istenilmesi gerekti bellidir. Bu husus göz ardı edilerek, ihalede K1 ve D2 yetki belgelerinin birlikte istenilmesi yönünde düzenleme yapılması rekabeti engelleyici nitelikte olacağından, ihalenin iptal edilmesi gerekmektedir. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 16.12.2020 tarihli 2020/UH.I-2064  sayılı kararı)

İhaleye katılmak isteyen aday ve isteklilerin, Çizelgede belirlenen ve idare tarafından istenen belgeleri, eksik bilgeler kapsamında şikâyet ve itirazen şikâyet konusu yaptıkları görülmektedir. Başvurularda doğru bilinen yanlışlardan, en sık karşılaşılanları şunlardır:

Birinci doğru bilinen yanlış: Sürücüsüz araç kiralama ihalelerinde, A1 yetki belgesinin istenmesinin mevzuata aykırı olduğu bilgisi yanlıştır. Keza A1 türü yetki belgesinin Çizelgede de özetlediğimiz üzere, otomobille ticari yurtiçi tarifeli veya tarifesiz taşımacılık faaliyeti yapacak gerçek veya tüzel kişilere verilmektedir. Bu kapsamda A1 belgeleri, ihale konusu işte sürücü çalıştırılıp çalıştırılmamasına bağlı olmadan, Bakanlık tarafından verilmektedir. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 09.10.2024 tarihli 2024/UH.II-1288 sayılı kararı)

İkinci doğru bilinen yanlış: İstekliler, kendisi adına düzenlenmiş yetki belgelerini sunmasalar dahi, değerlendirme dışı bırakılmayacakları yönündeki bilgiler, yanlıştır. Başka bir anlatımla ihaleye katılan firmanın, sundukları teklifin D4 belgesinin özmal araca ait olmadığı ve kiralık araca ait olduğu gerekçesiyle, değerlendirme dışı bırakılması mevzuata aykırı olduğu yönündeki bilgi doğru değildir. 

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’na dayanılarak hazırlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin “Taşıtların Özmal veya Sözleşmeli Olarak Kullanılması” başlıklı 25’inci maddesinde “(1) 24’üncü maddedeki şartlara uygun olmak kaydıyla, taşımalarda kullanılacak taşıtların özmal veya sözleşmeli olarak kullanılmasına ilişkin kurallar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

a) Yolcu taşımalarında;

1) A1, A2, B3, D3 ve D4 yetki belgesi sahipleri yalnız özmal taşıtları,

2) B1 ve B2 yetki belgesi sahipleri özmal taşıtları ile sahibi oldukları özmal taşıt sayısının yarısını geçmemek üzere ticari olarak kayıt ve tescil edilmiş sözleşmeli taşıtları,

3) D1 ve D2 yetki belgesi sahipleri özmal taşıtları ile sahibi oldukları özmal taşıt sayısının 2 katını geçmemek üzere ticari olarak kayıt ve tescil edilmiş sözleşmeli taşıtları, taşıt belgelerine kaydettirerek kullanabilirler.” hükmü,

Anılan Yönetmeliğin “Sözleşmeli Taşıtlar İçin Yapılacak Sözleşmelerde Uyulacak Kurallar” başlıklı 27’nci maddesinde “(1) Taşıt sahipleri ile yetki belgesi sahipleri arasında sözleşmeli taşıtlar için yapılacak olan sözleşmelerin; tarafları ve imzalarını, taraflara verilen yetki ve görevler ile hak ve yükümlülüklerini, mali konuları, sözleşmenin süresini, feshini, düzenleme tarihini ve varsa diğer özel hükümleri ihtiva etmesi şarttır.” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda aktarılan Yönetmelik hükümlerinden, yetki belgesinin anılan Yönetmelik kapsamında faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere çalışma izni veren ve Bakanlıkça düzenlenen belge olarak ifade edildiği, yetki belgesinin adına düzenlenen gerçek veya tüzel kişiler dışında başkaları tarafından kullanılamayacağı ve hiçbir şekilde devredilemeyeceği, ayrıca D2 ve D4 yetki belgesi sahiplerinin, belli bir koltuk kapasitesini sağlayacak şekilde kendi malı otobüslere sahip olmasının zorunlu olduğu, D2 yetki belgesi sahiplerinin kendi malı taşıtlar haricinde kendi malı taşıt sayısının iki katını geçmeyecek şekilde taşıt belgelerine kaydettirmek şartıyla sözleşmeli taşıt kullanabileceği, taşımacılıkta kullanılacak olan kendi malı veya sözleşmeli taşıtların taşıt belgesine kaydedilmesinin gerektiği, taşıt belgesine kaydedilen her araca ilişkin olarak da taşıt kartının düzenleneceği anlaşılmaktadır.

Bu konuyu, bir örnek ile açıklamak gerekirse, A…isteklisi,  kendisine ait olmayan E… adına düzenlenen yetki belgesini sunması halinde değerlendirme dışı bırakılacaktır. Keza yetki belgelerinin, adlarına düzenlenen gerçek veya tüzel kişiler dışında başkaları tarafından kullanılması ve devredilmesi mümkün değildir. Aynı şekilde yetki belgesi sahiplerinin kendi malı taşıtlar haricinde sözleşmeli taşıt kullanabilmelerine imkân tanınsa dahi, başkası adına kayıt ve tescil edilmiş araçların sözleşmeli taşıt olarak kullanılabilmesi için öncelikle bu yetki belgelerine sahip olunması gerekmektedir. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 08.02.2017 tarihli 2017/UH.I-509  sayılı kararı)

  Üçüncü doğru bilinen hata: İstekliler, kendisi adına düzenlenmiş yetki belgelerini (Örneğin D2 yetki belgesi) sunmasalar dahi, taşıt kartları ile ihaleye katılabilecekleri yönündeki bilgiler, yanlıştır.

Yetki belgeleri (Örneğin D2 Yetki Belgesi) araca değil, taşıma işiyle iştigal eden gerçek veya tüzel kişiye ait bir belgedir. Ayrıca yetki belgeleri devir alınamaz veya kiralanarak kullanılamaz. 

Dolayısıyla, istekliler tarafından sunulan, başka bir tüzel kişiye ait Taşıt Kartı’nın (D2 Yetki Belgesi) ihalede geçerli kabul edilemez. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 22.04.2025 tarihli, 2025/UH.II-958 sayılı kararı)

  Dördüncü doğru bilinen yanlış: İhale dokümanında istenilen yetki belgesinin daha kapsamlısının sunulması mümkün olmadığı yönünde hatalı bir bilgi yaygındır. Başka bir anlatımla, B2 yetki belgesi, D2 yetki belgesinden daha kapsamlı bir belge olduğu halde, her iki belge istendiği durumda, sadece B2 belgesi sunulamayacağı yönünde yaygın bir kanaat mevcuttur. Ancak bu kanaat yanlıştır. Şöyle ki;   

Yukarıdaki Çizelgeden de anlaşılacağı üzere, yetki belgelerinden olan B2 yetki belgesi, tarifesiz olarak uluslararası ve yurtiçi ticari yolcu taşımacılığı yapacaklara, D2 yetki belgesi ise tarifesiz olarak yurtiçi ticari yolcu taşımacılığı yapacaklara verilmektedir. Kullanılma amacı, kapsamı ve belge alma koşulları bakımından B2 yetki belgesi, D2 yetki belgesinden daha kapsamlıdır. B2 yetki belgesine sahip olan kişiler, D2 yetki belgesine sahip olan kişilerin yapacakları faaliyetleri de yapabilmektedir. Bu nedenle, eğer idare B2 yetki belgesi ve D2 yetki belgesi istemişse, D2 yetki belgesini sunmadan, D2 yetki belgesinden daha geniş yetki veren ve D2 yetki belgesini kapsayan bir belge olan B2 yetki belgesinin sunulmasında herhangi bir engel bulunmamaktadır.   (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 30.01.2018 tarihli 2018/UH.II-318  sayılı kararı)

Beşinci doğru bilinen yanlış: Yetki belgelerinin sadece ihalede istenebileceği, sözleşme sürecinde istenilmesinin mümkün olmadığı, keza bu belgelere sahip olmayanların araç çalıştıramayacakları yönündeki bilgi ve kanaat yaygındır. Ancak bu kanaat yanlıştır. Şöyle ki; 

Taşıma işlerinin yapılabilmesi için yukarıdaki Çizelgede sunduğumuz yetki belgelerinin, Bakanlıktan alınması zorunludur.  Örneğin A1 türü yetki belgesi yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Bu kişilerin kamu kurum ve kuruluşlarına hizmet verebilmesi için ise; kamu kurum/kuruluşuyla yapılmış taşıma hizmet alımı sözleşmesini Bakanlığa sunmaları gerekmektedir. Bu yüzden ihale dokümanı düzenlenirken hem rekabetin sağlanması hem de istenen yetki belgelerine sahip olmayan kişilerin, sözleşme imzalandıktan sonra elde edilebilmesine izin verilmesi uygun olacaktır.  (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 03.11.2022 tarihli 2022/UH.I-1335 sayılı kararı)

     İhale konusu işlerin uygun şartlarda yerine getirilebilmesi için ihaleye katılan kişilerin, ihale konusu işi yapabilme imkân veya kabiliyetlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle ihale dokümanının, ihale mevzuatına ve diğer mevzuatlara aykırı olmaması zorunludur. Ancak ihalelerde istenen Yetki Belgeleri ile ilgili idarelerin ve ihaleye katılacak kişilerin oldukça fazla hatalı işlem yaptıkları veya yanlış bilgiye sahip olduklarını da görmekteyiz. 

     Yukarıda belirlediğimiz, tecrübi bilgilerimize ve emsal kararlara dayandırdığımız hususların, tüm ihale çalışanı kamu görevlileri ile aday, istekli veya istekli olabilecek firmalarca öğrenilmesi gerekmektedir.  08.08.2025

İlyas KILIÇ

Kamu Yönetimi Uzmanı ve İhale Danışmanı

Kılıç Kurumsal Danışmanlık A.Ş. Ynt. Krl. Bşk.