Yapım İşlerinde Fiyat ile Birlikte Fiyat Dışı Unsurların Belirlenmesi ve Örnek Bir Uygulama

I-Makalenin yazılma amacı ve kapsamı

İhale konusu yapım işlerinin, sadece teklif edilen fiyatlar üzerinden yapıldığı bazı sözleşmelerin, kötü niyetli yükleniciler tarafından yarım bırakılması veya düşük kalitede gerçekleştirilmesi riski bulunmaktadır. Keza ekonomik olarak en avantajlı teklifin sadece fiyatlar üzerinden belirlendiği ihalelerde; sözleşmede kar edilebilen kısımlara çok yüksek, zarar edileceklere ise çok düşük fiyat belirleyerek, ihaleyi almak mümkündür. Bu tür durumlarda, yüklenicinin kar edeceği kısımları gerçekleştirip, zarar edilen kısımları yapmadan, sözleşmenin feshine ve kamu zararına neden olması söz konusu olabilmektedir.  Dolayısıyla, sözleşme konusu işi yapabilecek, uygun teklif verilmesinin sağlanması görevi, İdarelere düşmektedir. Bu kapsamda İdarelerin; fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurları kullanarak, ekonomik olarak en avantajlı teklifi belirlemesi, kaçınılmaz gözükmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (Kanun) ve ikincil mevzuatı; ihalede en düşük teklifi veren istekli yerine, ekonomik olarak en avantajlı teklifi veren istekli üzerine ihalenin bırakıldığı uygulamaları esas alır. İdareler ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurların da dikkate alınarak belirleyecekleri ihalelerde, ihale dokümanında kamu yararını sağlayacak unsurları da gözeterek, ihaleye çıkabilirler. İhale mevzuatına göre fiyat dışı unsurlar; ihale konusu işin özelliği göz önünde bulundurularak belirlenen; işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer, süre gibi unsurlardır.  

Bu makalenin konusu, yapım ihalelerinde; fiyat ile birlikte fiyat dışındaki unsurların belirlenmesinde dikkat edilecek hususları, örnek bir uygulama üzerinden anlatmaktır.  Makalemiz, elektronik eksiltme ve yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanan ihaleleri kapsamamaktadır.

II-İhale mevzuat düzenlemeleri

        İhale yapan İdarelerce, fiyat dışı unsurların belirlenmesinde uyulması gereken en önemli husus, Kanun’un “Temel İlkeleri” başlıklı 5’inci maddesinin “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmüdür.  Keza Kanunda belirlenen ilkeler gözetilmeden, bir ihale işleminin kamu yararı kapsamında gerçekleşmesi mümkün değildir.

        Kanun’un “İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması” başlıklı 40’ıncı maddesinin ikinci fıkrası; “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.” şeklindedir. Bu düzenlemeyle İdarelere, işin niteliğine ve ihtiyacına göre kaliteli yapım işini; en düşük fiyatın esas alınması veya fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirleme yapma takdir yetkisi verilmiştir. Ayrıca fiyat dışı unsurların fiyat ile birlikte “işletme ve bakım maliyeti”, “maliyet etkinliği”, “verimlilik”, “kalite ve teknik değer” … gibi unsurlar gözetilerek “parasal değerler” veya “nispi ağırlıkların” belirtilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.

        Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (Yönetmelik)’nin “İhale İşlem Dosyası” başlıklı 21’inci maddesinde “İdare, ihalesi yapılacak her iş için bir ihale işlem dosyası düzenler. Bu dosyada ihale sürecinin bulunduğu aşamaya göre… c) Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde; fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemenin gerekçelerinin yer aldığı açıklama belgesi.” düzenlemesi yer almaktadır. 

        Yine Yönetmeliğin “Tesis, Makine, Teçhizat ve Diğer Ekipmana İlişkin Belgeler” başlıklı 41’inci maddesinin ikinci fıkrasında “İşin niteliğinin gerektirdiği hallerde, ihale konusu işin yürütülebilmesi için kendi malı olması gerekli görülen tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman fiyat dışı unsur olarak belirlenebilir. İdari şartnamede, fiyat dışı unsur olarak belirlenen tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmanın sayısı, niteliği ve teknik kriterlere yönelik düzenlemelere yer verilir. Fiyat dışı unsur değerlendirmesi yapılabilmesi için, kendi malı olduğunu gösteren belgeler ile teknik kriterleri tevsik eden belgelerin teklif ile birlikte sunulması gerekir. Kendi malı tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmana ilişkin fiyat dışı unsurun, fiyat ve fiyat dışı unsurlar dahil hesaplanan toplam değerlendirme puanı içindeki ağırlığı yüzde biri geçemez…” Denilmek suretiyle Kanun’da esnek bırakılan fiyat dışı unsurlara, “kendi malı olma zorunluluğu olan makine, tesis, teçhizat vb.” için de fiyat dışı unsur olarak belirlenebilme takdir yetkisi verilmiştir. Ancak bu unsurda sınırlamaya gidilerek, “fiyat ve fiyat dışı unsurlar dahil hesaplanan toplam değerlendirme puanı içindeki ağırlığı yüzde biri geçemez” düzenlemesi yapılmıştır. 

        Yönetmeliğin “Ekonomik Açıdan En Avantajlı Teklifin Belirlenmesi” başlıklı 61’inci maddesi “(1) Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir.

        (2) Yaklaşık maliyeti Kanunun 8 inci maddesinde öngörülen eşik değerin yarısına eşit veya bu değerin üzerinde olan ve birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen işlerde, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurlar dikkate alınarak belirlenmesi zorunludur.

        (3) Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat ile birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenmesi halinde fiyat ve fiyat dışı unsurlar puanlanır.  Fiyat puanlamasında en düşük geçerli teklif tutarı veya sınır değer ya da bu değerin üzerindeki ilk geçerli teklif tutarı kullanılır…” şeklindedir. 

        Yönetmeliğin “Fiyat Dışı Unsurlar ve Bu Unsurlara Yönelik Düzenleme” başlıklı 62’nci maddesi “(1) İhale konusu işin özelliği göz önünde bulundurularak işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer, süre gibi unsurlar fiyat dışı unsur olarak belirlenebilir.

        (2) Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurların da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde; fiyat dışı unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları ile hesaplama yöntemi ve bu unsurlara ilişkin değerlendirmenin yapılabilmesi için sunulacak belgeler idari şartnamede açıkça belirtilir.

        (3) Fiyat dışı unsurlar, bir marka veya model esas alınarak rekabeti ortadan kaldırıcı bir şekilde belirlenemez. 

        (4) Fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemeyi yapan birim veya görevliler tarafından gerekçeli bir açıklama belgesi hazırlanır ve bu belge ihale onay belgesinin ekinde yer alır.” şeklindedir. 

        Kamu İhale Genel Tebliği (KİGT)’nin “Yapım İşlerine İlişkin Diğer Hususlar” başlıklı 53’üncü maddesinde “53.3. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat ile birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenmesi ile ilgili hususlar

        53.3.1. ….Ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurlar kullanılarak belirlenmesi durumunda, fiyat ve fiyat dışı unsurlar dahil toplam değerlendirme puanının yüz tam puan üzerinden hesaplanması ve aşağıdaki esaslara uyulması gerekmektedir.

        53.3.2. Fiyat dışı unsurların, Kanunun 5 inci maddesinde belirtilen ilkelere aykırı olmayacak şekilde idari şartnamede açık ve net olarak düzenlenmesi gerekmektedir.

        53.3.3. İdari şartnamede fiyat dışı unsur olarak belirlenen hususların parasal değerlerinin veya nispi ağırlıklarının belirlenmesi gerekmektedir.

        53.3.4. Fiyat dışı unsur olarak niceliksel ve niteliksel belirlemeler yapılabilir. Bu kapsamda;

         a) İstekli hakkında ihale tarihinden önceki son beş yıl içinde kamu ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilmemiş olması,

         b) 4735 sayılı Kanuna göre imzalanan sözleşmelerin, ihale tarihinden önceki son beş yıl içinde aynı Kanunun 16’ncı maddesine göre devredilmemiş ve/veya yükleniciden kaynaklanan nedenlerle feshedilmemiş olması,

         c) 4735 sayılı Kanuna göre ihaleyi yapan idare ile imzalanan sözleşmelere konu işlerin, ihale tarihinden önceki son beş yıl içinde süre uzatımı dahil süresinde bitirilmiş olması,

         ç) Kullanılacak olan tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmanın isteklinin kendi malı olması,

         d) Yapım işleri cirosunun toplam ciroya oranı,

         e) İsteklinin faaliyet süresini gösteren genel deneyimi,

         f) Belli İstekliler Arasında İhale Usulü İle İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Tip Ön Yeterlik Şartnamesinin 7.9 uncu maddesinde belirlenen puanlama kriterleri,

         g) İsteklinin ihaleyi yapan idareye karşı yükleniminde bulunan yapım işlerinin sayısı ve/veya tutarının düşük olması,

         ğ) İhale konusu işi oluşturan bileşenler itibarıyla isteklinin teklifi ile yaklaşık maliyet yapısının birbiri ile uyumu,

         h) İhale konusu iş kapsamındaki iş kalemleri/iş gruplarının belirli bir miktarının daha önceki bir işte gerçekleştirilmiş olması,

         hususları ile idare veya Kurum tarafından belirlenen benzeri diğer hususların biri, birkaçı ya da tamamı fiyat dışı unsur olarak kullanılabilir.

        İsteklilerin ekonomik ve mali kapasitelerine ilişkin fiyat dışı unsurların değerlendirilmesinde yasal süresi içerisinde vergi dairesine verilen beyannameler haricindeki düzeltme beyannameleri dikkate alınmaz.

        Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurlar dikkate alınarak belirlendiği birim fiyatlı işlerde, fiyat dışı unsur puanlamasında (ğ) bendinde yer alan unsurun kullanılması zorunlu olup bu unsurun asgari puanı toplam fiyat dışı unsur puanının yarısının altında olamaz. (ç) bendinde yer alan unsurun puanlanmasında Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 41 inci maddesi hükümleri uygulanır. Bunlar dışındaki diğer unsurların her biri için azami beş puan verilir.

        53.3.5. Fiyat dışı unsur puanlamasında belirlenen unsurların niteliğine uygun düştüğü ölçüde;

         a) Asgari ve azami değerler arasında kalan ara değerler için doğrusal orantı yapılır.

         b) İş ortaklığının puanı, her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır. Ancak 53.3.4 üncü maddenin (ç) bendinde yer alan unsurun puanlamasında ortaklardan biri veya birkaçı tarafından aranan kriterin sağlanması yeterlidir.

        Teklif fiyatı puanlaması; en düşük geçerli teklif tutarı veya …. sınır değer ya da bu değerin üzerindeki ilk geçerli teklif tutarı referans değer alınarak yapılabilir. Bu durumda toplam değerlendirme puanı 100 olmak kaydıyla referans değere 50’den az olmamak üzere ihale dokümanında belirlenen tam puan verilir. Puanlama, teklif tutarları ile referans değer arasındaki farka bağlı olarak aşağıdaki formüle göre yapılır.

TP = Ptam -  Pfark

Pfark = |RD  - TF| x Ptam / RD

Bu formülde;

TP: İsteklinin teklif puanını,

RD: Referans değeri,

TF: İsteklinin teklif fiyatını,

Ptam: Referans değere verilen tam puanı,

Pfark: Referans değer ile teklif fiyatı arasındaki farkın mutlak değeri esas alınarak hesaplanan puanı, ifade eder.

Örneğin; teklif fiyatı puanlamasının 50 tam puan üzerinden yapıldığı ve sınır değerin üstündeki ilk geçerli teklif sahibi isteklinin 50 puan almasının öngörüldüğü bir ihalede, sınır değerin üzerindeki ilk geçerli teklifin 100.000.000 TL, sonraki geçerli teklifin 110.000.000 TL olması halinde; sınır değerin üzerindeki ilk geçerli teklifin teklif fiyatı puanı 50, sonraki geçerli teklifin puanı ise,

Pfark = |100.000.000 - 110.000.000| x 50 / 100.000.000

Pfark = |-10.000.000| x 50 / 100.000.000

Pfark = 10.000.000 x 50 / 100.000.000

Pfark = 5

TP = Ptam - Pfark

TP = 50 - 5= 45 olarak hesaplanacaktır.

Aynı ihalede sınır değerin altındaki, 90.000.000 TL tutarlı geçerli teklif sahibinin teklif fiyatı puanı ise,

Pfark = |100.000.000 - 90.000.000| x 50 / 100.000.000

Pfark = |10.000.000| x 50 / 100.000.000

Pfark = 10.000.000 x 50 / 100.000.000

Pfark = 5

TP =  Ptam - Pfark

TP = 50 - 5= 45 olarak hesaplanacaktır.” düzenlemeleri yer almaktadır.    

Elektronik Ortamda Yapılan İhalelerde Uygulanacak Tip İdari Şartnamenin 47’nci Dip Notundaki “(2) Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirlenecek ise “fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirlenecektir.” ibaresi eklenecektir. Bu durumda, fiyat dışı unsurların neler olduğu ve bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları ile hesaplama yöntemi 33.1.1. maddesinde düzenlenecek ve 33.1.2. maddesine “33.1.2. Fiyat dışı unsurların değerlendirilmesine ilişkin bilgi ve belgeler ihaleye katılım belgesine aktarılacaktır.” düzenlemesine göre İdari Şartnameler oluşturulur. 

III- Mevzuat Düzenlemelerinin Değerlendirilmesi 

İhalelerde ekonomik olarak en avantajlı teklifin belirlenmesinde, fiyat ile beraber fiyat dışı unsurların da kullanılması kapsamındaki mevzuat düzenlemeleri birlikte değerlendirildiğinde, İdarelerin gözetmesi gereken önemli hususlar bulunmaktadır. Bunlar özetle; 

• Fiyat dışı unsurların ihale dokümanında parasal değerler veya nispi ağırlıklar şeklinde gösterilmesi takdir yetkisi idareye bırakılmıştır. Bu kapsamda idare, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi belirlerken sadece fiyatı kullanabileceği gibi fiyatla birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer… gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alabilir. 
• İdare tarafından belirlenecek fiyat dışı unsurlar, Kanun’un Temel İlkelerine aykırı olmayacak şekilde, katılımı kısıtlayan ve rekabeti azaltan hususlar içermemelidir. 
• Belirlenecek fiyat dışı unsurlar, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamaya yönelik olmalıdır. Yani belirlenen fiyat dışı unsurların, ihalede piyasa fiyatlarına uygun teklif veren isteklilerin değerlendirme dışı bırakılmasına yol açmaması gerekmektedir.  
• Fiyat dışı unsurlar, ihalede istenmesi zorunlu olan yeterlik kriterlerinden farklı olarak belirlenmelidir. Başka bir anlatımla, yeterlik kriterleri fiyat dışı unsur olarak belirlenmemelidir.
• İdare fiyat dışı unsur olarak belirleyeceği hususları; gerekçelerini onay belgesinde açıklayan rapor (Fiyat Dışı Unsur Gerekçe Raporu) düzenlenerek ve de parasal karşılıklarını veya nispi ağırlıklarını ihale dokümanında göstererek ihaleye çıkmalıdır.  
• Fiyat dışı unsurların belirlenmesi, ihale ikincil mevzuatında düzenlenen; parasal veya oransal olarak düzenlenebilecek, ölçülebilir değerlerin ihale dokümanlarına ithal edilmesi ile mümkün olacaktır.  Bu hususların düzenlenememesi halinde ihalede, ekonomik olarak en avantajlı teklifin sadece fiyat esas alınarak yapılması yöntemi uygulanmalıdır.
• İhalesi birim fiyat üzerinden yapılan ve yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısından fazla olan ihalelerde idarelerin, fiyat dışı unsur puanlaması yapma zorunludur. Bu nedenle yaklaşık maliyet ile birlikte diğer fiyat dışı unsurların dikkate alınması ve teklif fiyatına ilişkin uyumun belirlenmesi gerekir.

IV. Örnek uygulama 

Örnek Uygulama: İhalede birden fazla fiyat dışı unsur belirlenmesi (İsteklinin teklifi ile yaklaşık maliyet yapısının birbiri ile uyumunun 30 puan ve   diğer 20 puanın ise  1-İhale konusu iş kapsamındaki iş kalemleri/iş gruplarının belirli bir miktarının daha önceki bir işte gerçekleştirilmiş olması, (5 puan), 2-Kalite ve Teknik Değerlendirme, (5 puan), 3-Kalite ve Teknik Değerlendirme, (5 puan), 4-İstekli hakkında ihale ilan tarihinden önceki son beş yıl içinde kamu ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilmemiş olması, (2 puan), 5-4735 sayılı Kanuna göre imzalanan sözleşmelerin, ihale ilan tarihinden önceki son beş yıl içinde aynı Kanunun 16’ncı maddesine göre devredilmemiş ve/veya yükleniciden kaynaklanan nedenlerle feshedilmemiş olması, (2 puan), 6-İsteklinin Gaziantep il sınırları içerisinde kurulu kendi malı olan 240 tonluk asfalt plentinin olması durumunda istekliye belirlenen fiyat dışı unsur puanı verilecektir (1 puan)üzerinden hesaplanması) değerlendirilmesi kapsamında yapılan örnek uygulama; 

Örnek uygulamanın İdari Şartnamesinde işin adı ve niteliği;  

Muhtelif Cadde ve Sokaklarında Asfalt Yapım İşi ihalesinde Asfalt Betonu Binder Tabakası Yap. 600.000 ton
 Plent Altı Sıcak Yama Asfaltı Tem. 75.000 ton
 Aşınma Tabakası ile Asfalt Yama Yap. 75.000 ton
 Yol Çizgileri Çiz. 75.000 m²
 Asfalt kazma makinası ile her cins bitümlü karışım kapl.kaz. ve nakli 100.000 m³
 Plent-Miks Temel Yap. 600.000 ton
 Her Cins ve Klastaki Zeminde Yarma ve Yan Ariyet Yap. ve Kull. 100.000 m³
 Dolguya Gelen Her Cins ve Klastaki Kazı Malz. Sul. Sıkış., Nakli ve Ser. 100.000 m³

… 

 “Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi” başlıklı 35’inci maddesinde “35.1. Bu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklif, fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirlenecektir.

Hesaplamada Kullanılacak Formül: Toplam Puan=Teklif Fiyatı Puanı + Fiyat Dışı Unsur Puanı
 İsteklinin Toplam Puanı hesaplanırken;
 Toplam Puan = (Teklif Tam Puanı - (´Sınır Değer Üzerindeki İlk Geçerli Teklif Tutarı-Teklif Fiyatı´ X Teklif Tam Puanı / Sınır Değer Üzerindeki İlk Geçerli Teklif Tutarı)) + Fiyat Dışı Unsur Puanı
Teklif Fiyat Puanı:50
 Fiyat Dışı Unsur (FDU) Puanı:50
 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: İsteklinin Teklifi ile Yaklaşık Maliyet Yapısının Birbiri ile Uyumu
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı: 30)

Aşağıda, teklif cetvelinde yer alan iş kalemlerinden seçilen kaleme/kalemlere ilişkin asgari ve azami oranlar belirlenmiştir. İsteklinin teklif cetvelinde seçilen bu kalemlere verilmiş olan teklifler, isteklinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranlanarak 100 ile çarpılacak, bulunan oran o kalem için belirlenen asgari oran ile azami oran arasında kalıyorsa istekli o kalem için belirlenen fiyat dışı unsur puanını alacaktır.
 Bu işlem sırasında hesaplanan oranda herhangi bir yuvarlama işlemi yapılmayacaktır.
 İş kalemlerinde gruplama yapılmış olması halinde, gruba dâhil olan kalemlere istekli tarafından teklif edilen tutarların toplamının, isteklinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranlanarak 100 ile çarpılması sonucu bulunan oran, o grup için belirlenen asgari oran ile azami oran arasında kalıyorsa, istekli o grup için belirlenen fiyat dışı unsur puanını alacaktır.
 Bu işlem sırasında hesaplanan oranda herhangi bir yuvarlama işlemi yapılmayacaktır. Bu yönteme ilişkin işlemler, belirlenen bütün kalemler için isteklilerin teklif cetveli esas alınarak EKAP tarafından otomatik olarak yapılacak ve toplam fiyat dışı unsur puanları hesaplanacaktır.

… 

İş ortaklıklarında ortaklık oranları dikkate alınmadan istekli bazında fiyat dışı unsur puanlaması yapılacaktır.

 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Diğer (Manuel Giriş)
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı: 5)
 İş ortaklıklarında fiyat dışı unsur puanı her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır.

 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Diğer (Manuel Giriş)
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı : 5 )
 …

İş ortaklıklarında fiyat dışı unsur puanı her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır.

Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Diğer (Manuel Giriş)
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı: 5)
 İş ortaklıklarında fiyat dışı unsur puanı her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır.

 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Diğer (Manuel Giriş)
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı: 2)
 İş ortaklıklarında fiyat dışı unsur puanı her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır.

 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Diğer (Manuel Giriş)
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı : 2 )
 …

İş ortaklıklarında fiyat dışı unsur puanı her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması suretiyle bulunan puanların toplamıdır.

 Fiyat Dışı Unsur Değerlendirme Yöntemi: Kullanılacak olan tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmanın isteklinin kendi malı olması
 (Alınabilecek Azami FDU Puanı: 1)
 İş ortaklıklarında ortaklık oranları dikkate alınmadan istekli bazında fiyat dışı unsur puanlaması yapılacaktır.

35.1.2. Fiyat dışı unsurların değerlendirilmesine ilişkin bilgi ve belgeler yeterlik bilgileri tablosunda beyan edilecektir.

35.2 Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin birden fazla istekli tarafından verilmiş olması halinde ilgili uygulama yönetmeliğinde düzenlenen usule göre ihale sonuçlandırılacaktır.

35.2.1. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin birden fazla istekli tarafından verilmiş olması halinde; Teklif fiyatı daha düşük olan istekli ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak belirlenecektir. Fiyat tekliflerinin de eşit olması durumunda 35.1.1. maddesinde yer alan fiyat dışı unsurların öncelik sıralaması esas alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenecektir.

35.3. Fiyat avantajı uygulanması:

35.3.1. Bu ihalede, tekliflerin değerlendirilmesinde yerli istekliler lehine %10 (rakam ve yazıyla) yüzde on oranında fiyat avantajı uygulanacaktır. Ortakları arasında yabancı gerçek ve/veya tüzel kişi bulunan ortak girişimler bu fiyat avantajından yararlanamaz. Yerli istekliler lehine fiyat avantajı, yabancı isteklilerin fiyat dışı unsurlar dikkate alınarak değerlendirilmiş teklif bedellerine, bu bedeller üzerinden yukarıda belirtilen fiyat avantajı oranı uygulanarak bulunacak tutar eklenmek suretiyle hesaplanacaktır.” düzenlemesi,

“Diğer hususlar” başlıklı 48’inci maddesinde “48.1. İhalede uygulanacak sınır değer katsayısı (N) = 1,00

İdari Şartnamenin 35. maddesinde belirlenen Diğer Manuel Giriş olarak tanımlanan fiyat dışı unsurların detayı ve teşvik edecek belgeleri;

1-İhale konusu iş kapsamındaki iş kalemleri/iş gruplarının belirli bir miktarının daha önceki bir işte gerçekleştirilmiş olması (5 puan)

4735 sayılı Kanuna göre Türkiye Cumhuriyeti Hudutları dâhilinde herhangi bir Belediye (İl veya İlçe) ile imzalanan benzer işle ilgili sözleşmelere konu işlerin, ihale ilan tarihinden önceki son 15 yıl içinde süre uzatımı dâhil süresinde bitirilmiş olması: 4735 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Hudutları dâhilinde herhangi bir Belediye (İl veya İlçe) ile imzalanan benzer işle ilgili sözleşmelere konu işlerin, İhale ilan tarihinden önceki son 15 yıl içinde süre uzatımı dâhil sözleşme konusu işi süresinde bitirmiş olduğuna dair (sözleşme, son hakedişe ait; hakediş raporu, yapılan işler listesi vb.) tevsik edici bilgi ve belgeleri sunarak, istenen şartı sağlayan isteklilere 5 Puan verilecektir. Tek bir sözleşmede istenilen belgeler yeterli olacaktır.

2-Kalite ve Teknik Değerlendirme (5 Puan);

İsteklinin ihale ilan tarihi itibariyle, geriye doğru son 15 yıl içinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmış, Türkiye Cumhuriyeti Hudutları dâhilinde herhangi bir Belediye (İl veya İlçe) sorumluluğundaki cadde, sokak ve bulvarlarda veya diğer sorumluluk alanında; Bu işin Birim Fiyat teklif cetvelinde yer alan ŞKB-ASF-PMT-021 iş kalemine ait imalat miktarının en az %50 oranında ve üzerinde Plent-Miks Temel Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile)

3-Kalite ve Teknik Değerlendirme (5 Puan);

İsteklinin ihale ilan tarihi itibariyle, geriye doğru son 15 yıl içinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmış, Türkiye Cumhuriyeti Hudutları dâhilinde herhangi bir Belediye (İl veya İlçe) sorumluluğundaki cadde, sokak ve bulvarlarda veya diğer sorumluluk alanında; Bu işin Birim Fiyat teklif cetvelinde yer alan ŞKB-ASF-003 iş kalemine ait imalat miktarının %50 oranında Asfalt Betonu Binder Tabakası Yapılması (Kırılmış ve elenmiş ocak taşı ile)

6-Kullanılacak olan tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmanın isteklinin kendi malı olması fiyat dışı unsurların detayı ve teşvik edecek belgeleri; (1 puan)

İsteklinin Gaziantep il sınırları içerisinde kurulu kendi malı olan 240 tonluk asfalt plentinin olması durumunda istekliye 1 puan verilecektir. İstekliler, kendi malı olması istenen Asfalt Plentine ait belgeleri Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğine uygun olarak yeterlik bilgileri tablosuna yüklemek/tevsik etmek zorundadır. İstekliler istenen asfalt plentinin kurulum yeri ve kapasitesini Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kapasite Raporu ile belgelendirecektir. Kapasite raporları ilan tarihinden sonra noter tarafından onaylanmış ve geçerlilik tarihi uygun olacaktır. İş ortaklığında tesis, makine, teçhizat ve ekipman ortakların biri veya birkaçı tarafından sağlanabilir.

Sınır Değer Katsayısı Değişikliği 26/11/2024 tarih ve 32794 sayılı Resmî Gazetede Yayımlanmıştır. Bundan dolayı ihalede sınır değer katsayısı N=1 olarak uygulanacaktır.” düzenlemesi yer almaktadır.

Kamu İhale Kurulu tarafından yapılan incelemede; … Müdürlüğü tarafından, 26.03.2025 tarihinde birim fiyat üzerinden, e-teklif alınmak suretiyle gerçekleştirilen İhalede ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar dikkate alınarak belirlendiği ve 29.04.2025 tarihli ihale komisyonu kararı ile ihalenin toplam 100 puan alan Avos Grup... A.Ş. uhdesinde bırakıldığı, toplam 98,37 puan alan Atis … A.Ş.nin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlendiği, başvuru sahibinin toplam puanının da 80,09 olarak hesaplandığı tespit edilmiştir. Yukarıda aktarılan doküman düzenlemelerine göre, başvuruya konu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar dikkate alınarak belirleneceği, 50 teklif fiyatı puanı ve 50 fiyat dışı unsur puanı olmak üzere toplam 100 puan üzerinden değerlendirme yapılacağı,

Teklif fiyatı puanının “(Teklif Tam Puanı-(´Sınır Değer Üzerindeki İlk Geçerli Teklif Tutarı-Teklif Fiyatı´ X Teklif Tam Puanı/Sınır Değer Üzerindeki İlk Geçerli Teklif Tutarı))” formülü üzerinden hesaplanacağı,

Fiyat dışı unsur puanının ise isteklinin teklifi ile yaklaşık maliyet yapısının birbiri ile uyumunun 30 puan üzerinden; diğer 20 puanının da;

“1-İhale konusu iş kapsamındaki iş kalemleri/iş gruplarının belirli bir miktarının daha önceki bir işte gerçekleştirilmiş olması, (5 puan)

2-Kalite ve Teknik Değerlendirme, (5 puan)

3-Kalite ve Teknik Değerlendirme, (5 puan)

4-İstekli hakkında ihale ilan tarihinden önceki son beş yıl içinde kamu ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilmemiş olması, (2 puan)

5-4735 sayılı Kanuna göre imzalanan sözleşmelerin, ihale ilan tarihinden önceki son beş yıl içinde aynı Kanunun 16’ncı maddesine göre devredilmemiş ve/veya yükleniciden kaynaklanan nedenlerle feshedilmemiş olması, (2 puan)

6-İsteklinin Gaziantep il sınırları içerisinde kurulu kendi malı olan 240 tonluk asfalt plentinin olması durumunda istekliye belirlenen fiyat dışı unsur puanı verilecektir (1 puan)” üzerinden olmak üzere toplam 50 puan üzerinden hesaplanacağı anlaşılmaktadır.

İsteklinin teklifi ile yaklaşık maliyet yapısının birbiri ile uyumu üzerinden yapılacak değerlendirmede, ihale dokümanında belirtilen 8 iş kalemine ilişkin asgari ve azami oranların belirlendiği, isteklinin teklif cetvelinde seçilen kalemlere verilmiş olan teklifler, isteklinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranlanıp 100 ile çarpılarak bulunacak oranın kalem bazında belirlenen asgari oran ile azami oran arasında kalması durumunda;

 “Asfalt Betonu Binder Tabakası Yapılması (Kırılmış ve elenmiş Ocak Taşı İle)” iş kalemi için 16,932 puan,

“Plent Altı Sıcak Yama Asfaltı (Aşınma) Temini (Kırılmış ve elenmiş Ocak Taşı İle)” iş kalemi için 1,903 puan,

“Aşınma Tabakası ile Asfalt Yama Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı İle)” iş kalemi için 3,432 puan,

“Yol Çizgileri Çizilmesi (Makine İle)” iş kalemi için 0,196 puan,

“Asfalt kazma makinası ile her cins bitümlü karışım kaplamaların kazılması ve nakli” iş kalemi için 1,648 puan,

“Plent-Miks Temel Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile)” iş kalemi için 5,567 puan,

“Her Cins ve Klastaki Zeminde Yarma ve Yan Ariyet Yapılması ve Kullanılması” iş kalemi için 0,164 puan,

 “Dolguya Gelen Her Cins ve Klastaki Kazı Malzemesinin Sulanması, Sıkıştırılması, Nakli ve Serilmesi ” iş kalemi için 0,158 puan,

 Toplamda 30 puan alınabileceği anlaşılmıştır.

İhale üzerinde bırakılan istekli Avos Grup … A.Ş.nin iş kalemi bazında tekliflerinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranının yüzdelik ifadelerinin sırası ile “60,361855”, “5,095994”, “9,184641”, “0,533302”, “4,413895”, “19,530694”, “0,447710” ve “0,431909” olduğu, dolayısıyla her bir iş kalemine ait oranın İdari Şartname’nin 35.1’inci maddesinde yer verilen asgari ve azami oranların arasında olduğu,

Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen Atis A.Ş.nin iş kalemi bazında tekliflerinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranının yüzdelik ifadelerinin sırası ile “60,176347”, “5,083622”, “9,246495”, “0,550108”, “4,421671”, “19,601009”, “0,468177” ve “0,452571” olduğu, dolayısıyla her bir iş kalemine ait oranın anılan Şartname’nin 35.1’inci maddesinde yer verilen asgari ve azami oranların arasında olduğu,

Başvuru sahibi ….İş Ortaklığı’nın iş kalemi bazında tekliflerinin ihaleye vermiş olduğu toplam teklife oranının yüzdelik ifadelerinin sırası ile “55,929370”, “5,653653”, “10,810137”, “0,703957”, “4,434928”, “21,294694”, “0,592497” ve “0,580764” olduğu, dolayısıyla her bir iş kalemine ait oranın aynı Şartname’nin 35.1’inci maddesinde yer verilen asgari ve azami oranların arasında olduğu,

İlgili oranlara herhangi bir müdahale ya da yuvarlama işleminin söz konusu olmadığı, bu açıdan başvuru sahibi dâhil olmak üzere iddia konusu üç isteklinin de “İsteklinin Teklifi ile Yaklaşık Maliyet Yapısının Birbiri ile Uyumu” fiyat dışı unsur kriterinden tam puan olan 30 puan aldığı anlaşılmıştır. İdare tarafından yapılan fiyat dışı unsur puanlamasının ihale mevzuat ve dokümanına uygun gerçekleştirildiği anlaşılmıştır.

….

İdari Şartname’nin 31.1’inci maddesinde “İhale konusu iş kapsamındaki iş kalemleri/iş gruplarının belirli bir miktarının daha önceki bir işte gerçekleştirilmiş olması” başlığı altında belirlenen fiyat dışı unsur kriterine ilişkin açıklamalara Şartname’nin 48’inci maddesinde yer verildiği, buna göre ülkemiz sınırları içinde 4735 sayılı Kanun’a göre herhangi bir belediye ile imzalanan benzer işle ilgili sözleşmelere konu işlerin, ihale ilan tarihinden önceki son 15 yıl içinde süre uzatımı dâhil süresinde bitirmiş olduğuna dair sözleşme, son hakedişe ait hakediş raporu, yapılan işler listesi gibi tevsik edici bilgi ve belgelerin sunulması durumunda 5 puan verileceğinin ve istenen şartların tek bir sözleşmede sağlanmasının yeterli olacağının düzenlendiği

“Kalite ve Teknik Değerlendirme” başlığı altında iki farklı fiyat dışı unsur kriterine yer verildiği, söz konusu fiyat dışı unsur kriterlerine ilişkin ihale ilan tarihi itibariyle, geriye doğru son 15 yıl içinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmış, ülkemiz sınırları içinde herhangi bir belediye sorumluluğundaki alanlarda gerçekleştirilmiş işlerde; birim fiyat teklif cetvelinde yer alan ŞKB-ASF-PMT-021 iş kalemine ait imalat miktarının en az %50’si oranında imalat gerçekleştirmiş olunması durumunda 5 puan,  ŞKB-ASF-003 iş kalemine ait imalat miktarının en az %50’si oranında imalat gerçekleştirmiş olunması durumunda 5 puan verileceğinin düzenlendiği görülmüş olup, Birim fiyat teklif cetvelinde Plent-Miks Temel Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile) iş kalemine ilişkin miktarın 600.000 ton olarak belirlendiği, Asfalt Betonu Binder Tabakası Yapılması (Kırılmış ve elenmiş ocak taşı ile) iş kalemine ilişkin miktarın da 600.000 ton olarak belirlendiği, dolayıyla iki iş kalemine ilişkin de belirlenen puanın alınabilmesi için en az 300.000 ton imalat gerçekleştirmiş olunması durumunda ilgili fiyat dışı unsur kriterinden puan alınabileceği anlaşılmıştır.

Fiyat dışı unsur kriterlerine ilişkin doküman düzenlemelerine yönelik süresi içerisinde itirazen şikâyet başvurusu bulunmadığından, doküman düzenlemelerinin mevcut haliyle kesinleştiği anlaşılmış olup fiyat dışı unsur kriterine ilişkin değerlendirmelerin kritere ilişkin açıklamalar dikkate alınarak sonuçlandırılabileceği anlaşılmıştır.

Bu kapsamda yapılan incelemede ihale üzerinde bırakılan istekli Avos Grup …. A.Ş. tarafından yeterlik bilgileri tablosuna süre uzatımı dâhil süresinde bitirilen “2019/347261 İKN’li İlçemizin muhtelif cadde ve sokaklarında asfalt” yapım işi ihalesine yönelik sözleşme ve yapım işleri geçici kabul tutanağının yüklenildiği,

Ayrıca, ŞKB-ASF-PMT-021 iş kalemine ait imalat miktarının en az %50 oranında imalat gerçekleştirmiş olunması fiyat dışı unsur kriterine ilişkin olarak 563.802,39 ton Plent-Miks Temel Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile) imalatının gerçekleştirildiği, ŞKB-ASF-003 iş kalemine iş kalemine ait imalat miktarının en az %50 oranında imalat gerçekleştirmiş olunması fiyat dışı unsur kriterine ilişkin olarak ise 518.183,25 ton Asfalt Betonu Binder Tabakası Yapılması (Kırılmış ve elenmiş ocak taşı ile) imalatının gerçekleştirildiği, her üç kritere ilişkin aranan şartların sağlandığı görülmüştür.

Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen Atis …. A.Ş. tarafından yeterlik bilgileri tablosuna süre uzatımı dahil süresinde bitirilen “2022/84888 İKN’li Gaziantep ili içerisinde idare malı bitüm ile BSK asfalt kaplama” yapım işi ihalesine yönelik yüklenici iş bitirme belgesinin ve yapım işleri kesin hakediş raporunun yüklenildiği,

Ayrıca, ŞKB-ASF-PMT-021 iş kalemine ait imalat miktarının en az %50 oranında imalat gerçekleştirmiş olunması fiyat dışı unsur kriterine ilişkin olarak 697.606,27 ton Plent-Miks Temel Yapılması (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile) (nakliye hariç) imalatının gerçekleştirildiği, ŞKB-ASF-003 iş kalemine iş kalemine ait imalat miktarının en az %50 oranında imalat gerçekleştirmiş olunması fiyat dışı unsur kriterine ilişkin olarak ise 712.828,74 ton Binder Tabakası Yapılması İçin, Binder Tabakası Temini Serim Sahasına Nakliyesi, Finişerle Serilmesi ve Silindirlerle Sıkıştırılması imalatının gerçekleştirildiği, her üç kritere ilişkin aranan şartların sağlandığı görülmüştür.

İhaleye iş ortaklığı ile katılım durumunda her bir ortağın hesaplanan puanlarının ortaklık oranları ile çarpılması sonucu bulunan puanın iş ortaklığının fiyat dışı unsur puanı olarak hesaplanacağının düzenlendiği, başvuru sahibi ... İş Ortaklığı’nın ortaklık oranı %46 olan pilot ortağı CLKA… . A.Ş. tarafından yeterlik bilgileri tablosuna yüklenilen/beyan edilen sözleşmenin “4735 sayılı Kanuna göre herhangi bir Belediye ile imzalanan benzer işle ilgili sözleşmelere “şartını sağlamadığı, anılan İş Ortaklığı’nın ortaklık oranı %46 olan özel ortağı GNR…. A.Ş. tarafından 1’inci, 2’nci ve 3’üncü sıra ile belirlenen incelemeye konu fiyat dışı unsur kriterlerine “yok” beyanında bulunulduğu ve herhangi bir belge yüklemesi yapılmadığı, netice itibariyle idarece yapılan değerlendirmelerin yerinde olduğu sonucuna varılmıştır. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 18.06.2025 tarihli 2025/UY.I-1339 sayılı kararı)

 V-Sonuç ve Değerlendirme 

         Yapım ihalelerinde İdarenin görevi, ihaleyi Kanun’un Temel İlkelerine uygun şekilde yapmak, sözleşmenin aksatılmadan bitirilmesini ve yapım işinin en üst kalitede kullanımını sağlamaktır. Ancak İdarelerin bu amacına ulaşabilmesi için ihale dokümanının da uygun şekilde hazırlaması gerekir. Bu yüzden yukarıda anlatılan hususların, ihale dokümanına ithal edilmesi uygun olacaktır. 

Fiyat dışı unsurların, hiçbir şekilde daha pahalı fiyatların ihalede tercih edilmesini değil, kamu yararına en uygun olanın tercih edilmesine yarayan birer araç olduğu unutulmamalıdır. Makalemizde, fiyatla beraber fiyat dışı unsurların belirlenmesinde zorunlu olan hususlara değinilmiş, örnek bir uygulama okuyucularımızla paylaşılmıştır. Hemen belirtelim ki fiyatla beraber fiyat dışı unsurların belirlenerek gerçekleştirilecek ihalelerin, yetişmiş ve liyakatli kişiler eliyle yapılması da önem arz etmektedir. 12.09.2025